بررسی دیدگاه های فایده باوران کلاسیک و ابن حزم اندلسی

چکیده این پایان نامه به بررسی دیدگاه های فایده باوران کلاسیک (جرمی بنتام و جان استوارت میل) و ابن حزم می پردازد. فایده گرایی یکی از نظریه های مهم و مشهور در حوزه ی فلسفه اخلاق و اخلاق هنجاری است. فایده گرایی بر اصل فایده و سود مبتنی است و مقصودش از فایده و سود، لذت وشادکامی است، و بر همین مبنا، مدعی است : تنها عمل و قاعده ای درست و الزامی است که بالاترین و بیشترین شادکامی و سعادت را برای بیشترین افراد جامعه ذی ربط در پی داشته باشد. فایده گرایی یکی از نظریه های غایت-گرایانه و پیامدگرایانه در زمینه اخلاق هنجاری است که از این نظر، رقیب نظریه های وظیفه گرایانه و اخلاق فضیلت مدار به شمار می آید. فایده گرایی تاریخی دیرینه دارد اما فایده گرایی کلاسیک در اوائل قرن هجدهم مطرح گردید، و جرمی بنتام و جان استوارت میل مهم ترین طرفداران این نظریه فلسفی بوده اند. فایده گرایی در معنی اصطلاحی آن به دسته ای از نظریه های اخلاقی و خصوصا نظریه اخلاقی و سیاسی جرمی بنتام و جان استوارت میل- دو فایده گرای سرشناس سنتی در اوائل قرن هجدهم- اطلاق می شود و در واقع نظریه غایت گرایانه-ای است که مبتنی بر اصل بیشترین شادکامی و فایده و سود است. همچنین آنها معتقدند که لذت و الم قابل اندازه گیری و ارزیابی است. جرمی بنتام آنجا که کوشیده است تا نوعی محاسب? لذت گرایانه از لذات و آلام را با استفاد? از هفت بعد شدت، دوام، قطعیت یا عدم قطعیت، قرابت یا دوری، باوری ، خلوص، گستردگی عملی سازد این معنا را به روشنترین وجه تصدیق می کند. جان استوارت میل تا حدی در واکنش به این دیدگاه و برای پاسخگویی به ایرادهایی که مخالفین برعلیه این نظریه ارائه دادند، کوشیده علاوه برکمیت، کیفیت را نیز در ارزشیابی لذت ها وارد کند. فایده گرایی در قرن نوزدهم و بیستم مورد توجه بوده و در فلسفه اخلاق قرن حاضر نیز تاثیر فراوان داشته و پیروان بسیاری دارد. فایده گرایی اخلاقی تقریرهای مختلف و نیز شاخه های متنوعی از قبیل فایده گرایی لذت گرایانه، آرمانی، ترجیحی، سکولار و الهیاتی دارد و نیز به دو قسم مشهور عمل محور و قاعده محور تقسیم می شود. فایده گرایی در معرض بسیاری از انتقادات و اشکالات از جمله ناکارآمدی در ارزیابی لذت ها و آلام و نیز عدالت توزیعی است. در جهان اسلام نیز ابن حزم اندلسی دارای گرایشات و نگاهی فایده گرایانه بوده و در کتاب خویش با عنوان «الاخلاق و السیر» بارها بر اصل منفعت و زیان تکیه کرده و از عبارت های «لافائده فیه» و «لامنفعه فیه» استفاده کرده است. مقصود وی از فایده «دور کردن غم و اندوه» می باشد و بر این باور است که تمام انسان ها در همه ی افعالی که انجام می دهند هدفی جز دور کردن غم و اندوه ندارند. از این رو در برخی از جنبه ها با دیدگاه فایده باوران کلاسیک سازگاری دارد. واژگان کلیدی نظریه غایت گرایی،فایده گرایی ، فایده باوران کلاسیک، فایده، لذت، جرمی بنتام، جان استوارت میل، ابن حزم، طرد الهم.